Państwowa Inspekcja Pracy, która posiada centralę w Warszawie oraz oddziały terenowe we wszystkich województwach, jest instytucją powołaną do nadzoru nad pracodawcami na rzecz których świadczona jest praca przez pracowników etatowych lub osoby fizyczne pracujące na własny rachunek.
Co kontroluje inspekcja pracy?
- przestrzeganie przez pracodawców przepisów w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy. W tym zakresie kontrolowane jest
posiadanie przez zatrudnione osoby wymaganych badań lekarskich
(zarówno wstępnych jak i, po dłuższym stażu, okresowych),
potwierdzenia odbycia szkoleń z zakresu BHP na terenie
przedsiębiorstwa, a także warunki higieniczne i sanitarne w
pomieszczeniach firmowych; - prawidłowość nawiązywania stosunku pracy. To zagadnienie obejmuje
sprawdzenie istnienia i sposobu prowadzenia akt osobowych oraz
posiadanie zaświadczeń uprawniających do wykonywania pracy na
konkretnym stanowisku (np. obsługi maszyn). Bardzo istotną kwestią
jest tu również legalność zatrudnienia, czyli zarówno istnienie
prawidłowych umów o pracę z pracownikami, jak też umów o
podwykonawstwo ze współpracującymi osobami prowadzącymi
działalność gospodarczą; - przestrzeganie praw i uprawnień pracowników.
Mieści się tu szeroki
zakres potencjalnych działań kontrolnych, obejmujący:
- terminowość wypłacania i naliczania wynagrodzeń za pracę;
- przestrzeganie czasu pracy, a więc czy zapewnione są przepisowe okresy odpoczynku, rozliczanie pracy w godzinach nadliczbowych, prawidłowość wyznaczania dyżurów, sporządzania grafików pracy, itp;
- zapewnienie należnych pracownikom urlopów, prawidłowość ustalania wymiaru urlopów i innych należnych dni wolnych;
- przestrzeganie uprawnień obojga rodziców wynikających z rodzicielstwa, a przede wszystkim czy kobiety w ciąży i matki karmiące podlegają w zakładzie pracy należnej im ochronie.
Jeśli pracodawca zatrudnia pracowników młodocianych, kontroli inspekcji pracy podlega prawidłowość przebiegu przygotowania zawodowego oraz ich czas pracy oraz realizacja dodatkowych uprawnień przysługujących takim pracownikom.
Przepisy prawa pracy są na tyle złożone oraz podlegają tak częstym nowelizacjom, że wielu pracodawców decyduje się na szkolenia i kursy z prawa pracy pomagające zapewnić zgodność działalności zakładu pracy z kodeksem pracy. Listę tego typu szkoleń i kursów z prawa pracy znajdziemy na stronie https://eventis.pl/szkolenia/prawo-pracy.
Praca osób niepełnosprawnych
Jeszcze innym aspektem zainteresowania inspektora pracy będzie ewentualne zatrudnianie osób niepełnosprawnych, a przede wszystkim zapewniane im warunki pracy i odpoczynku od pracy, które zależne są od stopnia niepełnosprawności lub upośledzenia.
Legalność zatrudnienia jest kwestią, która zwraca uwagą organu kontrolującego w sposób szczególny od roku 2007, kiedy to rozszerzono uprawnienia inspekcji pracy w tym zakresie.
Najważniejszymi zagadnieniami podlegającymi działaniom sprawdzającym są:
- czy powiatowy urząd pracy został powiadomiony o zatrudnieniu osoby
posiadającej dotychczas status bezrobotnego; - czy osoba wcześniej zarejestrowana jako bezrobotna poinformowała
urząd pracy o podjęciu zatrudnienia, innej działalności zarobkowej lub
indywidualnej działalności gospodarczej; - legalność zatrudnienia obcokrajowca, której stwierdzenie, poza
istnieniem obowiązujących powszechnie dokumentów
potwierdzających nawiązanie umowy o pracę, rozszerza się na
kontrolę prawa cudzoziemca do przebywania na terenie RP, do
podejmowania przez niego zatrudnienia, do posiadania właściwych
dla danego stanowiska ważnych uprawnień uznanych w Polsce (np.
ważność prawa jazdy), itp; - czy pracodawca zgłosił właściwemu organowi fakt niepodjęcia przez
obcokrajowca pracy na wykonywanie której uzyskał on zezwolenie.
Uprawnienia kontrolera
Kontroler inspekcji pracy, dokonujący czynności w danym zakładzie pracy, posiada dość szerokie uprawnienia. Aby ustalić stan faktyczny odnośnie prawidłowej realizacji przepisów BHP oraz innych wytycznych wynikających z prawa pracy oraz kodeksu pracy, kontrolujący ma prawo do:
- swobodnego wstępu na teren przedsiębiorstwa, do wszystkich
pomieszczeń, hal fabrycznych i innych obiektów; - przeprowadzenia kontroli przebiegu procesów technologicznych
właściwych dla danego zakładu pracy lub stanowiska pracy; - oględzin obiektów, maszyn i stanowisk pracy;
- przesłuchania zarówno kierownictwa zakładu jak też pracowników
(aktualnych i byłych) w celu uzyskania informacji o sprawach lub
zdarzeniach będących przedmiotem kontroli; - żądania przedstawienia wszelkich dokumentów takich jak akta
osobowe, grafiki zmian, plany urlopowe, umowy z osobami
współpracującymi jako indywidualni przedsiębiorcy, itp.
Ponadto inspektor ma prawo do utrwalania obrazu i dźwięku właściwymi do tego środkami technicznymi w celu udokumentowania zdarzeń, zeznań oraz stwierdzonych nieprawidłowości.
Istotne jest, że inspektor pracy nie musi uprzedzać pracodawcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli, a w szczególnych sytuacjach (np. w zakładach pracujących w ruchu ciągłym) może pojawić się w firmie o każdej porze dnia i nocy. Inspektor nie ma obowiązku informowania pracodawcy z jakiego powodu wszczęto kontrolę – z urzędu czy w wyniku skargi.